RENTEBOEK VAN DE GOUX

  • Het renteboek van Seigneur de Goux is een uitzonderlijk goede bron van informatie omtrent het land van Wedergrate en geeft ons een schat aan informatie over de verschillende parochies die er deel van uitmaken

    Het begint met de kleinste van alle parochies namelijk Neyghene en geeft een     beschrijving van de parochie .

    Eerst de ligging tussen de steden Geraardsbergen en Brussel en de talrijke mooie gasthoven met de rijke keuze aan wijnen.

    Dan volgt de halle die blijkbaar nog maar net gebouwd was en de vierschaar die er zal zetelen.

    Nadien volgt de zaterdagse markt waar het blijkbaar zeer druk blijkt te zijn.

    Ook zijn er 2 jaarmarkten en de daarbij horende vijfdaagse vrijheidsgeleide.

    Deze markten brengen goede inkomsten want de heer heft imposten op de koopwaar.

    Nadien volgt het aantal huizen en het verbazingwekkend hoog aantal families die arm zijn.

    ( 40 op de 70 families moeten beroep doen op de Heilige Geesttafel )

    Nadien de melding van de bijdrage van Neigem aan de belastingen in Vlaanderen en de voorziene boete indien deze niet wordt voldaan.

    Dan komt de beschrijving van het leen gehouden van de meierij van Kestergat welke niet onder Sieur de Goux ressorteerde.

    Tenslotte komt de zitdag van de vierschaar en voor Neigem blijkt elke 2 weken op de Dinsdag te zijn.



  • Dan volgt de beschrijving van de kerk van Neigem die het niet bepaald breed had. Ze had nauwelijks financiële inkomsten want ze was belast met 2 lijfrenten , anderzijds had ze wel enige inkomsten in natura.


  • Hierna beschrijft het renteboek de inkomsten van de Heilige Geesttafel van Neigem
    Deze zijn bepaald mager te noemen : 33 pond 9 schellingen en 10 denieren en een zogenaamde " mouton " van 9 schellingen bezet op de brouwerij van de heer in Neigem.
    Ook heeft ze 6 zakken 15 viertels rogge aan graanrente
    Verder betaalt de abdij van Cambron elk jaar 3 ellen laken en 2 paar schoenen
    Doch de Heilige Geest heeft ook nog kosten , ze moet bijna 4 pond parisis rente betalen en verder nog olie , was en de beste wijn die er is aan de kerk van Neigem en aan het hospitaal een rasier erwten en een rasier bonen naast 4 loten olie.
    Kortom : de Heilige Geest heeft het niet breed in Neigem

  • Het ambt van pastoor is beschreven in de Cure . De Cure had een inkomen van omtrent 6 à 7 pond groot en de bedienaar is Heer Cornelis Van Resseghem , een kloosterling van het klooster van de Coudenbergh. Hierdoor is de pastoor verplicht mis te lezen op zon- en feestdagen evenals de huwelijksmissen en de jaargetijden.  Ook zal de pastoor mis lezen bij andere aangelegenheden doch dit doet hij naar eigen goeddunken en is geen plicht verbonden aan het ambt van de Cure. ( Hij leest andere missen volgens zijn devotie ).
    Ook heeft de pastoor de plicht om jaarlijks     de processie te laten uitgaan ter ere van de Heilige Margareta , de patroonheilige van Neigem , en dit op de Zondag die voorafgaat aan de Heilig Kruisdag. Deze processie gaat naar de kapel van Bevingen die de vroegere parochiekerk was en naar gewoonte wordt ze bijgewoond door de baljuw en schepenen en de inwoners van de parochie in groten getale
    Ook moet de pastoor die dag de plechtige diensten doen op de dag van de Kermis van Neigem die samenvalt met de dag der processie.

  • Naast de Cure is er ook de de Kapelanie
    Deze functie wordt waargenomen door E.H. Huyghe , een regulier van de Coudenbergh evenals de pastoor trouwens en deze heeft een inkomen van 12 zakken rogge en bijna 30 pond parisis
    Hij moet hiervoor 4 keer in de week mis doen waarvan 2 keer in het hospitaal.
    Het ambt van kapelaan evenals dit van pastoor worden beiden begeven door de proost van de abdij van de Coudenbergh en deze abdij heeft in Neigem ook een pastorij en een " Cappelrijestede "


    • Ook de kosterij wordt besproken.
    De koster heeft zoals gewoonlijk recht op een aantal schoven en aalmoezen ten bedrage van 12 pond parisis.
    De koster is Pieter De Vlaminck , nu 54 jaar oud , en waar vroeger de koster door de dorpsgemeenschap werd benoemd is dit recht nu afgeschaft en heeft Seigneur de Goux dit aan zijn dienaar genaamd Saubier geschonken die de kosterij nu verpacht voor 3 pond parisis sjaars.

  • Een unicum voor een klein dorp is dat er een hospitaal is.
    • Dit hospitaal was opgericht om arme pelgrims te ontvangen
    Bovendien was er een kapel aan verbonden waar wekelijks door de kapelaan 2 missen worden gelezen.
    Het hospitaal had een mooie opbrengst van circa 6 à 7 pond groot
    In het hospitaal woonden 4 nonnetjes doch mijnheer de Goux heeft ze wegens hun slecht bestuur allemaal weggestuurd en nu zijn er geen nonnetjes meer maar een leek die de ontvangsten beheert
    ( Seigneur de Goux was nogal een bemoeial en had liever de controle over dit hospitaal , de nonnetjes kwamen echter wel terug , in 1572 waren er opnieuw 4 religieuzen aanwezig )

    Ten laatste dient vermeld de kapel van Bevingen die de vroegere parochiekerk was maar waar nu geen diensten meer worden gedaan.

  • Dan begint het renteboek met een opsomming van alle rechten en prerogatieven die de heer in Neigem heeft
    Men dient te weten dat de heerlijkheid , de motte en het Oude hof van Neigem worden gehouden als leen van de graaf van Saint Pol als heer van Edingen doch hiervoor betaalt Seigneur de Goux alleen een paar handschoenen daar Neigem een allodium was
    Hij heeft in Neigem ook een baljuw genaamd Guilliam De Crane en 7 schepenen die er de hoogste , middelste en lagere justitie hebben , de schepenen worden benoemd naar goeddunken van Mijnheer De Goux.
    Neigem haalt qua rechtspraak hoofd bij Geraardsbergen ( evenals Edingen trouwens )

    Ook heeft Mijnheer de Goux in Neigem een motte met daarop een stenen gebouw omringd door grachten welke echter in de oorlogsjaren 1452 en 1453 is vernield en dat een leen is van de heer van Edingen.

    Dan volgt een opsomming van de inkomsten uit hoofde van zijn heerlijkheid.  Het renteboek gaat verder met een specificatie van alle renten en de namen van de personen die ze betalen.


    De rechten van de Heer de Goux op instellingen en personen

  • Renten door de Heer op de Instellingen in Neigem


    • Eerstens op de brouwerij gelegen tegen de Stenen brug waar hij met Kerstmis niet minder dan 17,5 kapoenen en 19 schellingen rente heeft

    Tweedens op de kerk van Neigem haar bezittingen te weten :
    1° 1/2 bunder land op Groot Oosteyghenvelt
    2° 1 dagwand land op Poteerde

    Ten derde op de Cure van Neigem te weten
    1° 1 dagwand land op Poteerde
    2° het huis van de Cure zelf waar een rente op rust te betalen op Kerstmis

    Ten vierde de de Kapelaan van Neigem     op zijn huis betaalt hij kleine rente op St. Maarten

    Ten vijfde de de Heilige Geest van Neigem op 1 dagwand land op het Poteerdeveld

    Ten zesde de rentes die het Hospitaal van Neigem moet betalen op diverse percelen grond te weten :
    1. 1/2 bunder op Waenschofveld
    2. 1 dagwand bos in Prindaelbosch
    3. 1/2 bunder meers tegen het hospitaal en komend aan de Ganzestraat
    4. 1/3de deel van een meers tegen de vorige meers
    5. 1/2 bunder bos in bovengenoemd Prindaelbosch
    6. 1 dagwand meers in de Liefferingemeers
       
    Tot slot heeft ook de kerk van Lieferinge nog 3 lijnen meers gelegen tegen de meers van het Hospitaal

  • Renten van de heer op diverse personen geeft een overzicht van de renten die de meest begoeden dienen te betalen .

         We volgen de lijst van het renteboek :
     
    1. Gillis De Loor
      in plaats van dhoirs Guilliam Coppens op zijn huis op de plaats
      op in plaats van dhoirs Gillis Vekeman op 1,5 dagwand bos op de Woestijn
       

    2. Hendrik Sas uit Ninove op
      1° 1 bunder land op het Waenschofveld
      2° 1/2 bunder meers tegenaan de Grote Straat en de Molenbeek

    3. Weduwe en hoirs van Gerard Egghericx op
      1° 1/2 bunder land op het Waenschofveld
      2° 5 dagwand land op het Groot Oosteyghenveld
      3° hun huis gelegen tegen de schuur van de Cure

    4. Pieter Mertens op
      1° zijn huis gelegen te Nepe
      2° op 3 dagwand meers aan de Oosteyghenstraat
       
    5. Lauwereys Van Elselaer op
      zijn huisje gelegen naast het huis van Pieter Vanden Broecke
       
    6. Gillis Vrancx op
      1° in plaats van Jan Vander Borcht op zijn huis gelegen voor de molen naast zijn ander huis
      2° op 1/2 dagwand land op de Poteerde
       
    7. Pieter Vanden Broecke op
      3,5 dagwand land op het Cleyn Oosteyghenvelt
       
    8. Inghel De Corte op
      1° 3 dagwand land op het Naastoosteyghenvelt
      2° 1 bunder land en meers tussen de Liefferinghemeersch en Oosteyghenbroeck
      3° Inghel in naam van Jan de Voghel op 3 dagwand land op Waenschofvelt

    9. Jan Merman de Jonge
      in naam van de hoirs Jan De Voghele op zijn huis gelegen achter de tuin van de brouwerij
      Jan Merman De Jonge in naam van Jan Godens op zijn huis ook gelegen aan de tuin van de brouwerij

    10. Jan Van Haecht in de naam van de hoirs en erfgenamen van wijlen Gerard Van Axel op 3 percelen land te weten
      1° 6 dagwand op het Waenschofveld
      2° 1 bunder op het Groot Oosteyghenveld
      3° 1 bunder op het Klein Oosteyghenveld

      Jan Van Haecht
      1° op zijn lochting en dit op St. Maarten
      2° 1/2 bunder bos in Prindaelbos
      3° op zijn huis groot 1 bunder bovenaan de plaats van Neigem
      4° op nog een lochting gelegen tegen de andere lochting en tegen het leen van Meerbeke
      5° op nog een huis gelegen tegen de Molenbeek , dit op Sint Maarten

    11. Jan Mahieux op
      1. 1/2 dagwand meers in de Liefferinghemeersch
      2. 1/2 bunder land op het Groot Oosteyghenvelt
      3. op zijn huis van 80 roeden
      4. op 1/3de bunder land op Kerssenbekevelt waarvan ook hoirs Jan Eggherickx en de hoirs Jan Maes elk 1/3de hebben
      5. op 1/2 bunder meers op de Oosteyghenmeers waarvan de hoirs Claes Egghericx de andere helft houden
         
    12. Hoirs van wijlen Jan Eggherickx op
      1. 1/2 bunder land op het Cleyn Oosteyghenvelt
      2. 1/3 bunder land op Kerssenbekevelt waar Jan Mahieux en dhoirs Jan Maes ook 1/3de houden
      3. 1/2 bunder meers op Oosteyghenmeers waarvan Jan Mahieux en dhoirs Jan Maes ook eenzelfde portie hebben
      4. in plaats van Meester Jan Eggherickx 25 roeden meers gelegen in midden van de vorige
         
    13. Lisken Maes dochter van + Jan Maes op
      1° op 1/2 bunder land op Waenschofveld grenzend aan de parochie van Gooik
      2° 1/3 bunder land op Kessenbeke waarvan Jan Mahieux en de hoirs van + Jan Egghericx de gelijke delen hebben
       
    14. Claes Egghericx op
      1° 1/2 bunder meers op Oosteyghenmeersch waar Jan Mahieux en de erfgenamen wijlen Jan Egghericx een gelijk deel hebben
      2° Claes in de naam van de De Bonte's op :
      1. 1,5 dagwand land op Waenshofveld
      2. 3 lijnen land op Waenshofveld
      3. 3 lijnen land op Naaste Oosteyghenveld
      3° Claes op de beeckmeersch groot 1,5 dagwand welke tegen de Molenbeek aanligt
       
    15. Claes Egghericx en hoirs Jan De Cavenere elk de helft op
      hun huis waar ze wonen tegen het huis van Jan Boterman en tegen de beek
       
    16. Hoirs Jan De Cavenere op
      1° 1,5 dagwand land op Waenshofveld
      2° 3 lijnen land op Waenshofveld
      3° 1,5 dagwand land op Naastoosteyghenveld
      4° 1,5 dagwand meers genoemd de Beeckmeersch waar Claes Egghericx eenzelfde meers heeft
       
    17. Hoirs Oste Jacquemijns op
      1 bunder land op Groot Oosteyghenveld , deze rente is verdeeld tussen :
      a° Colaert Jacquemijns die de helft heeft
      b° Kathelijne Jacquemijns die 1/4de heeft
      c° Gillis Jacquemijns die ook 1/4de heeft

    18. Gerard Jacquemijns op
      1/2 bunder meers in de Paddenbroek tegen de Gansstrate
       
    19. Colaert Jacquemijns op
      1 dagwand meers in de Beeckmeersch
       
    20. Gillis Jacquemijns op
      zijn huis gelegen tegen het leen van Gillis Vander Heyden
       
    21. Gillis Jacquemijns de bastaard op
      1/2 dagwand meers in de Liefferingemeersch
       
    22. Jan Jacquemijns
      1° op zijn huis groot 3 lijnen aan het papestraatje
      2°       op een 2de huis van 16 roeden ook aan het papestraatje
       
    23. Wouter Van Cauwelaert ofte De Slagmulder op
      1,5 dagwand land op Waenshofveld
       
    24. De Hoirs van Pieter Vanden Broecke op
      1 bunder land op Naast Oosteyghenveld te weten
      1° Pieter Vanden Broecke op 1 dagwand
      2° Marie Vanden Broecke weduwe Gillis De Scepper
      3° Hoirs Dierick Vanden Broecke
       
    25. Maria Vanden Broecke weduwe Gillis De Scepper alias Coolbaert
      1° met Dierick Vanden Heetvelde op 1/2 bunder land op Groot Oosteyghenveld
      2° op haar huis gelegen tegen de Swane


    26. Pieter Vanden Broecke
      27. op
      1° 1,5 dagwand land op Verste Oosteyghenveld
      2° 1/2 dagwand meers in de Liefferingemeersch
      3° 1/2 bunder meers aan de brug van Oosteyghen en eindigend tegen de beeckmeersch
      4° op zijn huis dat ligt tegen de smidse

    27. Jan Eggherickx zoon van Gerard
      in naam van Pieter Christiaens alias Vander Haegen op 9 dagwand land op Naastoosteyghenveld
       

    28. Rase De Mol fs. Cornelis
      1° in naam van Pieter Christiaens op 1 bunder land tegen het Waenschofveld
      2° op zijn huis 3 lijnen groot komend aan de drinckelinck

    29. Dierick Vanden Heetvelde
      1° in plaats van Seger Maes op 1 bunder land op Waenschofveld
      2° Dierick met zijn moeder en Marie Vanden Broecke weduwe Gillis De Scepper elk de helft van 1/2 bunder meers genaamd " den hinckepinck "
      3° op zijn huis van 3 lijnen
       

    30. Arnaut Van Gavere in naam van Seger Vierendeel op :
      6 dagwand land op Waenshofveld
       

    31. Hendrik , Steven en Arnout Christiaens alias Vander Haghen
      op 1 bunder 60 roeden land op Naast Oosteyghenveld

    32. Steven Christiaens alias Vander Haghen op
      3 dw. meers in de Vroonenmeersch

    33. Roeland van Wedergrate op
      4,5 dagwand bos genoemd den Dickenbosch

    34. Gillis Vander Poorten de oude op
      1° 1/2 bunder meers in de Gansbroeckmeersch
      2° 1 dw. en 1,5 dw. land op Groot Oosteyghenveld
      3°       op zijn huis dat grenst aan de lochting van de heer

    35. Jan De Brabanter op
      1,5 dagwand land tegenover de kapel van Bevingen

    36. Pieter Van Aelst op
      1/2 bunder meers in de Oosteyghenmeers en op zijn huis met Sint Maarten

    37. Weduwe Paelmans op
      den Dickenbosch in Prindael


    38. Jan Van Belle op
      1/2 bunder bos in Boesdael


    39. Hoirs wijlen Mr. Van Dueren op
      1 bunder meers ter Hoobrugghe


    40. Willem Van Liederkerke over Pieter Van Aelst op
      1/2 bunder meers in de Liefferingemeers

    41. Pieter Verheylwegen en Dierick De Mol op
      1/2 bunder meers aan de brug van Oosteyghen

    42. Gillis Vander Poorten op
      1/2 bunder meers in de Gansbroeck

    43. Jan Boterman op
      1/2 dagwand meers aan de Molenbeek

    44. Laureys Zeghers in plaats van Jan De Dijn op
      1 bunder land op Kersenbeeke

    45. Weduwe en erfgenamen van Gerard Egghericx op
      een meers en een veld gelegen beneden de kapel van Bevingen groot 6 dagwand en ze betalen hiervoor 24 loten olie



    Dan komt de rente geheven op Sint Maarten op de volgende huizen :

    1. Claes De Doncker genaamd De Backer op zijn huis aan Molenstraatje
    2. Pieter De Vlaminck op zijn huis dat ligt tegen de lochting van de heer
    3. Jan Vincke op zijn huis
    4. Godefroot Zandberchs op zijn huis gelegen tegen het Kerkhuis
    5. Guilliam Eggherickx op zijn huis genoemd het Kerkhuis gelegen naast de Sleutel , hij betaalt naast 2 schellingen op Sint Maarten ook nog 3 schouthoenders op Kerstmis
    6. Steven Daes in plaats van Wouter Van Cauwelaert op zijn huis
    7. Jan Van Daelem alias Linckebeke in de plaats van Jan Boterman op zijn huis
    8. Jan Van Daelem alias Linckebeke op een 2de huis
    9. Hendrick Agneesen op zijn huis dat grenst aan de kerk
    10. Pieter Christiaens alias Vander Haegen op zijn huis groot 3 dagwand . Hij betaalt met Kerstmis ook nog 7 en 1/3de kapoenen en 4 schellingen 4 denieren
    11. Katelijne Moenens op haar huis , ze betaalt een kapoen met Kerstmis
    12. Willem Vekeman op zijn huis te Prindael genoemd de Louwere , hij betaalt 1,5 kapoenen met Kerstmis
    13. Isabel sVos op haar huis
    14. Beatrix Vanden Veegate ( Red. : de naam wordt De Vegater en later De Veewauter in Denderwindeke ) op haar huis
    15. Katelijne De Coster op haar huis
    16. Weduwe De Rijcke op haar huis
    17. De kinderen Vanden Zuerendriessche op hun huis
    18. Jan Tote alias De Vlaeminck op zijn huis
    19. Huybrecht Goossens op zijn huis
    20. Jan Stevens in plaats van Magriete Du Pont ( Vander Brugghen ) op zijn huis
    21. Claes De Cavenere in plaats van Joos Yeweyns
    22. Elisabeth Steenhout weduwe Willem De Bus
    23. Boudewijn De Beenhouwer op zijn huis
    24. Weduwe Hendrik De Vlaeminck op zijn huis
    25. Geert Van Praet op zijn afspanning genaamd De Sleutel
    26. Hoirs van wijlen Willem De Corte op hun huis
    27. Jan Spitaels op zijn huis
    28. Willem De Bus in plaats van Claes De Cavenere op zijn huis
    29. Pieter " le Ploreur " op zijn huis
    30. Jan Oste op zijn huis
    31. Geert Oste op zijn huis
    32. De hoirs van Rase Vanden Broecke op hun huis genoemd " den berg "
       
    Er komt nog een cijns op een huis van Christiaen Van Berchem op de Plaats , hij betaalt hiervoor 2 kapoenen.


    Naast de boven beschreven rentes heeft de heer ook diverse ambten die hij verpacht in Neigem
    Het eerste is het ambt van baljuw dat voor 3 jaar gepacht wordt door Willem De Crane voor de som van 14 pond 8 schellingen
    Eén der beide ambten van sergeant van Wedergrate wordt gepacht door Hendrik Agneesen uit Neigem voor de som van 40 schellingen parisis

    Het derde ambt is het ambt van prater van Neigem en dit wordt gepacht door Jan Jacquemijns voor 60 schellingen parisis
    De prater heeft een speciaal voorrecht verbonden aan zijn functie. Hij mag namelijk 2 koeien laten grazen in de bossen van de heer. De heer is eigenaar van een watermolen en brouwerij die ook verpacht zijn voor een termijn en prijs zoals hierna volgt
    Eerst de brouwerij genaamd " de Wildeman " groot omtrent 3 dagwand en welke gepacht wordt door Gillis De Backer voor 8 pond 2 schellingen parisis per jaar.
    Verder de watermolen die staat op de Molenbeek en waar ook een vijver ( als spaarbekken ) bij hoort en die gepacht wordt door Veroon Stevens voor 26 zakken graan maat van Ninove

    De meersen van de heer zijn :
     
    1° de Grote Baggaert groot 3 dagwand en gepacht door Arnaut De Cavenere voor 11 pond 2 schellingen
    2° een meers van 1,5 dagwand ook grenzend aan de Molenbeek gepacht door Michiel Schausochs en Hendrik Agneesen voor 5 pond per jaar
    3° de Kleine Baggaert wordt gepacht door Jan Vincke voor 4 pond 16 schellingen
    4° 1 dagwand meers tegen de vijver met de Dam erbij en is verpacht aan Jan Merman voor 52 schellingen
    5° een meers van omtrent 6 dagwand achter de Borcht tegenaan de molenbeek en komend aan de Ganzestraat en wordt gepacht door Jan Vander Poorten en Jan Merman voor 18 pond per jaar
    6° idem het neerhof van de borcht met de weiden en meersen evenals de tuin met fruitbomen groot omtrent 1 bunder en is gepacht door Gillis Vierendeel fs. Claes voor 9 pond 12 schellingen

    De gronden van de heer zijn :
     
    1° 40 roeden tegen de Caelmontstraat , verpacht voor 8 schellingen aan Jan De Brabanter

    2° 36 roeden tegen het leen van Gillis Vander Heyden , verpacht aan Rase De Mol voor 13 schellingen

     
    De bossen van de heer zijn :
     
    1° het stuk bos genaamd Boesdael groot omtrent 8 bunder gelegen boven de kapel van Bevingen en komend aan de Woestijn aan de ene kant en de Caelmonstraat aan de andere kant en welke in leen gehouden wordt van Jan Van Edingen als houder van de meierij van Kestergat die het houdt van het klooster en de Collegiale van Sinte Wautrude in Bergen en waarvoor hij " een esterlinck " per dagwand betaalt

    2° een ander bos genoemd het Nieuwe Bos groot 7,5 dagwand en komend tot aan het Esperbos

    Welke bossen mogen gekapt worden als de bomen 9 jaar oud zijn en niet eerder.

    De vijvers en kelders van de heer zijn :
     
    1° een vijver groot 1/2 bunder en gepacht door Jan De Beys alias de Bleker voor 8 pond 13 schellingen

    2° een drenkplaats groot 32 roeden gepacht door Rase De Mol fs. Cornelis voor 13 schellingen
     
    Andere kleine zaken :
     
    1° het marktgeld , de belasting op de beenhouwers en anderen die in de halle verkopen , is verpacht aan Jan Vanden Inde fs. Mahieu voor 3 pond 18 schellingen

    2° het tolgeld geheven op de 2 foren is verpacht aan Guilliam De Crane voor 31 schellingen parisis

    3° Omtrent het brouwen in Neigem vinden we de volgende gegevens namelijk :
    Op elk brouwsel heeft de brouwer 4 " esterlincs " van 7 denieren het stuk en 2 loten bier maat van Neigem welke de brouwer neemt als zijn salaris om 12 rasieren graan te malen
    Deze 12 rasieren geven 8 tonnen bier en dit is 48 loten maat van Ninove of 44 loten maat van Neigem per ton bier
    De dag die dient om de granen voor het bier te brouwen is de zaterdag als er genoeg water is en zoniet mogen de brouwers elders gaan.
    Dit profijt wordt gepacht door Veroon Stevens voor 15 pond per jaar

    Dit alles geeft een goed overzicht van het Bourgondische Neigem